NADCZYNNOŚĆ TARCZYCY
(hipertyreoza)
zespół objawów klinicznych, obejmujący liczne zaburzenia, które wynikają z nadmiernego pobudzenia wrażliwych komórek przez zwiększoną ilość krążących we krwi hormonów tarczycy:
T3 (trójjodotyroniny) oraz T4 (tyroksyny)
Epidemiologia:
2% populacji dorosłych;
5x częściej chorują kobiety szczególnie w wieku 20-40 lat
Ryzyko zależy od wieku, podaży jodu
i predyspozycji genetycznych
Przyczyny:
- autoimmunologiczna choroba Gravesa- Basedowa
- wole guzkowe toksyczne
- choroby zapalne tarczycy
- nadmierna podaż jodu
- nadmierne dawki hormonów tarczycy
- guzy przysadki mózgowej, tarczycy
Leczenie:
- leki – przeciwtarczycowe (tyreostatyki), które hamują produkcję hormonów tarczycy (tiamazol, propylotiouracyl) oraz p-blokery, które łagodzą objawy towarzyszące (propranolol)
- jod promieniotwórczy – powolne i nieodwracalne niszczenie komórek tarczycy
- operacja – częściowa lub całkowita resekcja tarczycy
Przełom tarczycowy – w wyniku nieleczenia lub nieprawidłowego leczenia dochodzi do gwałtownego zaostrzenia objawów załamanie homeostazy ustrojowej organizmu niewydolność wielonarządowa | zagrażające życiu wymagana hospitalizacja śmiertelność 30-50%
Po leczeniu pacjenci powinni być pod stałą kontrolą, należy monitorować stężenie TSH w surowicy krwi oraz wykonywać USG tarczycy, choroba może nawrócić lub rozwinąć się w niedoczynność.
Profilaktyka – odpowiednia ilość jodu w diecie (w Polsce obowiązkowe jodowanie soli kuchennej), nie palenie papierosów, unikanie stresu.
Zalecenia dietetyczne
nadczynności tarczycy towarzyszy przyspieszenie metabolizmu, wzrost perystaltyki jelit co może wiązać się z występowaniem biegunek co z kolei może zaburzać wchłanianie substancji odżywczych i prowadzić do niedoborów w diecie, wówczas zastosowanie znajduje dieta łatw
- Kaloryczność – podczas leczenia wzrost kaloryczności o 15-25%, w przypadku znacznej nadczynności nawet o 50-80%
o przy nadczynności tarczycy może dochodzić do spadku masy ciała oraz ubytku masy mięśniowej
- Węglowodany – złożone – przy nadczynności tarczycy może dochodzić do zaburzeń gospodarki węglowodanowej – kasze, makarony, pieczywo, otręby
- Błonnik – 25-40g (norma fizjologiczna) w przypadku biegunek do 25g
- Tłuszcze – 20-35% – tłuszcze nienasycone, pochodzenia roślinnego, oleje na zimno, oliwa, orzechy
kwasy omega-3 o działaniu przeciwzapalnym, protekcyjnym na układ nerwowy, zwiększenie odporności organizmu
- Białko – wzrost zapotrzebowania nawet do 110-130g na dobę, obecność białka pełnowartościowego w każdym posiłku – nabiał, chude mięso, jaja, biała fasola
- Technologia kulinarna – duszenie bez obsmażania, gotowanie, gotowanie na parze
- Przyprawy – unikanie ostrych, mocnych przypraw na rzecz przypraw łagodnych takich jak cynamon, majeranek, wanilia – by nie pobudzać dodatkowo pracy jelit
- Używki – rezygnacja z mocnej kawy i herbaty, napojów energetycznych, alkoholu
> Ważne elementy diety:
o witamina D 2000 j./doba i Ca – zwiększony metabolizm powoduje wzrost ryzyka osteoporozy o witaminy antyoksydacyjne – A, C. E – nadczynność tarczycy wiąże się z powstawaniem wolnych rodników
Przykładowy jadłospis:
o JOD – nadmiar oraz łagodny niedobór mogą prowadzić do nadczynności tarczycy (bezpieczna górna granica spożycia wynosi 1,1 mg na dzień
| śniadanie | II śniadanie | obiad | podwieczorek | kolacja |
| chleb graham* z masłem, gotowaną polędwicą cielęcą, zieloną sałatą i świeżym ogórkiem*, skropione olejem roślinnym | kisiel truskawkowy z dodatkiem kaszy manny i serka homogenizowanego naturalnego, posypany migdałami* | makaron razowy* z gotowanym filetem z indyka w sosie pomidorowym z cukinią i czerwoną fasolką* | zupa z pieczoną dynią, marchewką i jarmużem*, podana z jogurtem naturalnym, posypana koperkiem i skropiona oliwą | sałatka z kaszy jęczmiennej z gotowanym burakiem i jajkiem na miękko, skropione oliwą i posypane natką pietruszki |
| *jeśli nie występują biegunki | ||||
Bibliografia
- Diet and Throid Disease, A. Vadekeetil, Acta Scientific Nutritional Health, 2019
- Dieta w chorobach tarczycy, P.Tuchendler i Z. Zdrojewicz, Med. Rodz, 2017
- Thyroid Disease and diet – Nutrition plays a Part in Maintaining Thyroid Health, Ch. Harris, Today’s Dietitian, 2012
- Thyroid Disease and Diet Control, T.K. Soon i P.W. Ting, Journal of Nutritional Disorders & Therapy, 2018
- Trudności w leczeniu choroby Gravesa-Basedowa, E. Szczepańska, M. Gietka-Czernel, H. Jastrzębska, Post N Med., 2017
- Postępowanie dietetyczne w chorobach tarczycy, K. Patusiak, J. Michałowska, P. Bogdański, Wybrane Problemy Kliniczne, 2017