Miażdżyca
Powstające w ten sposób, i widoczne gołym okiem na wewnętrznej powierzchni naczynia, „pasma tłuszczowe” są najwcześniejszą postacią zmian miażdżycowych i znakiem rozpoznawczym miażdżycy w badaniach autopsyjnych. Z czasem do elementów składających się na pasma tłuszczowe dołączają elementy włókniste tkanki łącznej, które przerastając i otaczając pierwotne ognisko zapalne, separują je od reszty naczynia. Powstająca w ten sposób zaawansowana zmiana miażdżycowa jest określana terminem „blaszka miażdżycowa”
Miażdżyca jest przewlekłym procesem zapalnym dotyczącym aorty i tętnic średniej wielkości. Proces ten polega na gromadzeniu się w przestrzeni pomiędzy śródbłonkiem i warstwą mięśniową naczynia najpierw tylko złogów składających się z makrofagów, lipoprotein o małej gęstości (LDL, low-density lipoprotein), komórek piankowatych (makrofagów obładowanych oksydowanymi LDL) i pozakomórkowych skupisk cholesterolu.
Miażdżyca może obejmować tętnice prowadzące do różnych narządów, np.: serca, mózgu, nerek, kończyn,
Konsekwencją miażdżycy jest niedotlenienie
poszczególnych narządów.
Statystki chorób układu krążenia
(CVDs)
Wg. WHO są one (obok nowotworów) najczęstszą przyczyną zgonów na Świecie.
- W 2015 roku z powodu CVD zmarło 17,7 milionów ludzi (31%
- wszystkich zgonów).
- Wg. GUS choroby układu krążenia stanowią niemal połowę wszystkich zgonów w Polsce.
- Rocznie z powodu CVD umiera w Polsce ok. 380 tys. osób.
- 83% zgonów z powodu CVD dotyczy osób powyżej 65. r.ż.
- Najwyższe wskaźniki umieralności odnotowano w woj. świętokrzyskim, podkarpackim, lubelskim.
- Najniższe z kolei w woj. pomorskim i wielkopolskim.
- Modyfikowalne czynniki ryzyka
- Zaburzenia lipidowe
- Nadciśnienie tętnicze
- Cukrzyca
- Palenie tytoniu
- Nadwaga/otyłość
- Brak/niska aktywność fizyczna
- Nieprawidłowe odżywianie
- Nadużywanie alkoholu
- Stres
- Niemodyfikowalne czynniki ryzyka
- Wiek > 55 lat u mężczyzn i >65 lat u kobiet
- Płeć męska
- Obciążenia w wywiadzie rodzinnym
Najczęstsze objawy miażdżycy
- bóle w klatce piersiowej – tzw. bóle wieńcowe są objawem choroby wieńcowej (choroby niedokrwiennej serca). Początkowo pojawiają się po wysiłku, a wraz z postępem choroby – także w spoczynku. Symptomy te są związane ze zwężeniem tętnicy prowadzącej do serca,
- duszność,
- zmęczenie,
- ból w dolnej części pleców,
- chromanie przestankowe – jest to silny ból łydki, występujący w trakcie szybkiego marszu, który znika po jego zakończeniu. Tak objawia się miażdżyca kończyn dolnych,
- dezorientacja, zawroty głowy, częściowy niedowład – pojawiają się, gdy zwężone są tętnice prowadzące krew do mózgu,
- zaburzenia erekcji (impotencja),
- zdrętwiałe, bolesne i zimne ręce oraz stopy,
- zmiany skórne – żółte zgrubienia w okolicy powiek, w zgięciu łokcia czy pod piersiami oraz guzki na ścięgnach nadgarstków i ścięgnie Achillesa. Te objawy miażdżycy występują stosunkowo rzadko.
Leki na miażdżycę
W zapobieganiu postępowi miażdżycy pomagają również leki. W stwardnieniu tętnic stosuje się: leki obniżające poziom cholesterolu (w tym z grupy statyn i fibratów), leki przeciwpłytkowe i antykoagulanty, które zapobiegają krzepnięciu krwi i zatykaniu się tętnic (należy do nich np. kwas acetylosalicylowy, który znajduje się m.in. w aspirynie), leki z grupy beta-adrenolityków (beta-blokerów) lub blokerów kanałów wapniowych, obniżające ciśnienie krwi, leki moczopędne, które pomagają obniżyć ciśnienie krwi, leki z grupy tzw. inhibitorów ACE, które pomagają zapobiegać zwężeniu tętnic.
ZALECENIA ŻYWIENIOWE
Ograniczenie spożycia nasyconych kwasów tłuszczowych – tłuszcze nasycone znajdują się w tłustych produktach mlecznych, tłustych mięsach i wędlinach, smalcu, słoninie czy boczku. W diecie antymiażdżycowej należy je zastępować tłuszczami nienasyconymi, w które obfituje olej rzepakowy, oliwa z oliwek, orzechy, pestki dyni i słonecznika, siemię lniane czy tłuste ryby morskie (łosoś, śledź, sardynka, makrela), ograniczenie spożycia tłuszczów trans – są one obecne w słodyczach, słonych przekąskach, chipsach, frytkach, daniach typu fast food i twardych margarynach, ograniczenie spożycia cholesterolu pokarmowego – zawierają go m.in. tłuste mięsa i tłuste produkty mleczne oraz jajka. Przy wysokim cholesterolu zaleca się jedzenie 2-3 jajek tygodniowo, ograniczenie spożycia cukrów prostych: – znajdują się one np. w cukrze, miodzie, dżemach czy słodyczach, ograniczenie spożycia soli – można ją zastąpić przyprawami czy ziołami, zwiększenie spożycia błonnika pokarmowego – obniża on stężenie cholesterolu i daje poczucie sytości, co pomaga w przypadku diety odchudzającej. Znajduje się w płatkach owsianych, produktach z pełnego ziarna, warzywach i owocach (w tym suszonych), jedzenie produktów zawierających węglowodany złożone – są one zawarte w grubych kaszach, brązowym ryżu i makaronach, pieczywie razowym i graham. Ograniczyć za to należy spożycie jasnego pieczywa, białych makaronów, ryżu oraz ziemniaków, spożywanie warzyw i owoców – znajduje się w nich błonnik pokarmowy oraz witaminy i związki antyoksydacyjne, które zapobiegają przekształcaniu się cząsteczek cholesterolu LDL w formę szkodliwą dla organizmu. Warzywa strączkowe zawierają dodatkowo białko o korzystnym składzie, sięganie po żywność wzbogacaną w sterole lub stanole roślinne – sterole i stanole roślinne zmniejszają wchłanianie cholesterolu z przewodu pokarmowego. Tych związków należy szukać w składzie margaryn i jogurtów, zwrócenie uwagi na sposób przyrządzania potraw – należy unikać smażenia. Zamiast tego można gotować, dusić bez dodatku tłuszczu lub
Tłuszcz całkowity | 15-30% energii |
SFA – kwasy tłuszczowe nasycone | < 7% energii |
PUFA – kwasy tłuszczowe wielonasycone | 6-10% energii |
n-6 | 5-8% energii |
n-3 | 1-2% energii |
Kwasy tłuszczowe trans | <1% energii |
MUFA- kwasy tłuszczowe jednonasycone | Tłuszcz całkowity -(SFA+PUFA+trans) |
Węglowodany | 55-75% energii |
Wolne cukry | <10% energii |
Białko | 10-15% energii |
Cholesterol | < 300mg dziennie |
Chlorek sodu | <5g dziennie(<2g dziennie) |
Owoce warzywa | >/= 400g dziennie |
Przykład: jednodniowy jadłospis dla diety o kontrolowanej za wartość i kwasów tłuszczowych
I śniadanie
pieczywo graham,
pasta z awokado z ugotowanym białkiem jaja kurzego, pasta z twarogu z tuńczykiem, sałata, pomidor, szczypiorek, herbata
II śniadanie
jogurt naturalny niskotłuszczowy zinusii
(płatki owsiane, nasiona słonecznika, dyni’;
i świeżymi owocami (borówka, maliny, truskawki), biszkopty na białkach,
woda
Obiad
zupa pomidorowa z ryżem,
ryba duszona w jarzynach, ziemniaki z wody, sałatka z marchwi i pomarańczy, kompot
Podwieczorek budyń z kaszy jaglanej, brzoskwinia,
woda
Kolacja
risotto z mięsem drobiowym i włoszczyzną,
miks sałat z dodatkiem pomidorków koktajlowych
i odrobiną oliwy ,
herbata
Piśmiennictwo:
- Miażdżyca — choroba całego życia i całej populacji krajów cywilizacji zachodnie Andrzej Beręsewicz, Agnieszka Skierczyńska Warszawa 2006
- Choroby układu krążenia (CVDs) – zagrożenie zdrowia publicznego mgr Joanna Kowalska mgr Iwona Zieleń-Zynek SWSM, 2019 r.
- Dietetyka ŻYWIENIE CZŁOWIEKA ZDROWEGO I CHOREGO H.Ciborowska, Anna Rudnicka, PZWL Warszawa 2019
- https://www.medicover.pl/o-zdrowiu/miazdzyca-objawy-leczenie-i- dieta-przy-miazdzycy,6293,n,3707